Mandale w Ostrowie Wielkopolskim

Wielka Encyklopedia PWN [2003] podaje:

mandala [sanskr. mandala 'okrąg'], w religiach indyjskich (hinduizm, buddyzm, dźinizm) geometryczny diagram, symbol Kosmosu, w którego centrum znajduje się istota boska; (...) podstawowa forma mandali składa się z okręgu z wpisanymi weń kwadratami (o bokach zorientowanych według stron świata).


Natomiast C. G. Jung wymienia następujące wyznaczniki mandali:

1. Kulisty, sferyczny lub eliptyczny kształt.
2. Okrąg przetworzony w kwiat (różę, lotos) lub koło.
3. Centrum wyrażone poprzez słońce, gwiazdę lub krzyż z czterema,, ośmioma lub dwunastoma promieniami.
4. Koła, sfery i mające kształt krzyża figury często przedstawione w obrocie.
5. Koło reprezentowane przez węża owiniętego wokół centrum albo w kształcie pierścienia (...) lub spirali (...).
6. Ukwadratowienie koła, przyjmujące kształt koła w kwadracie lub odwrotnie.
7. Motywy zamku, miasta lub podwórka, kwadratowe lub koliste.
8. Oko (źrenica i tęczówka). 

Mandala pojawiła się w Tybecie w VIII w., sprowadził ją z Indii guru Padmasambhawa. W życiu tybetańskich mnichów pełni ona bardzo ważną rolę - jantry- czyli rytualnego instrumentu, który służy do medytacji. Wspomaga ona koncentrację poprzez zawężenie pola widzenia i ogra-niczenie go do centrum. Mandala przybiera bardzo różnorodne formy: rysunków, rzeźb, a nawet układów tanecznych (okrągłe wzory w figurach tanecznych występują w klasztorach Derwiszy).

Jednak najbardziej charakterystyczne, poprzez swój rytualny charakter, są mandale sypane. Sypa-nie mandali z piasku jest demonstracją tymczasowości i przemijalności życia. Ten rytuał był i jest praktykowany przez tybetańskich mnichów jak również przez Indian Navajo. Dwie zupełnie odmienne kultury i religie połączyła ta sama sztuka ekspresji.

W starożytnym Tybecie, jako część duchowego rytuału, mnisi tworzyli z kolorowego piasku skomplikowane mandale, czemu towarzyszyła medytacja i modlitwy. Ta tradycja jest konty-nuowana po dziś dzień - mnisi podróżują do wielu krajów na świecie i tworzą piaskowe mandale jako symbol pokoju i przyjaźni, prowadzą także wykłady na temat ginącej już religii i kultury Tybetu.
W Polsce miało to miejsce miedzy innymi w Szczecinie, we wrześniu 2002 roku dwaj tybetańscy mnisi sypali mandalę w ramach projektu "Mandala for World Peace". Po zakończeniu tygodniowej pracy, mandala została wsypana do wód Odry, by za ich pośrednictwem roznieść dobro nagromadzone podczas tworzenia dzieła.

Amerykańscy Indianie Navajo tworzą swoje piaskowe obrazy ("sandpaintings") w podobnych okolicznościach. Również procesowi temu towarzyszy duchowa ceremonia, praca nad dziełem trwa u nich 5-9 dni, a gotowe obrazy osiągają rozmiary od 1-5 metrów lub więcej.